برای قرن های متمادی کودکان «آقا و خانم کوچولو» شناخته می شدند و این یعنی آن ها شخصیتی بزرگسال در قالبی کوچک بودند. این موضوع ادامه داشت تا اینکه کودک اندک اندک به هویت خویش دست پیدا کرد و بزرگترها متوجه شدند که او برای ارتباط برقرار کردن با جامعه و اطرافیان و همچنین بیان احساساتش روشی ویژه و مخصوص به خود دارد. در واقع او آقا و خانم بزرگی نیست که کوچک شده، او به معنای دقیق کلمه کودک است.

توجه به کودک و دوران کودکی قدمت چندانی ندارد. به رسمیت شناختن مهارت ها و قابلیت های کودک و همچنین خواسته ها و حقوقش نکته ای است که اندک اندک در جامعه مرسوم شد و آن هم به موازات رشد و توسعه روانشناسی و علم اعصاب و روان و جایگاهی که برای کودک در جامعه قائل شدند؛ بود. قرن گذشته؛ قرنی بود که تحولی چشمگیر در جایگاه کودک به وجود آمد. کودکان بهتر و بیشتر مورد مراقبت قرار گرفتند، شکنندگی شان به رسمیت شناخته شد و البته به محوری اساسی برای پیوندهای خانوادگی در جامعه مصرف گرای امروز تبدیل شدند.

شاید یکی از افرادی که در این تغییر اساسی نقش به سزایی داشت، زیگموند فروید بود. فروید در قرن بیستم به این نکته اشاره کرده بود که اساس زندگی بزرگسال را کودکی او شکل می دهد؛ او از عملکرد روانی کودک سخن گفت و از آسیب های مختلفی که ممکن است بر روح و روان کودک وارد شود. مواردی مانند کودک آزاری جنسی و . . . که به نظر او هم؛ باید با جدیت تمام با آن ها مقابله می شد.

امروزه قوانینی برای کودکان وجود دارد که در همه جا به یک شکل رعایت نمی شود، اما در کنار این قوانین سخت و بعضاً پیچیده، پدیده ی دیگری نیز در جامعه شکل گرفته که آن را «پادشاهی کودک» می نامند. کودک موجودی شده که والدینش او را خواسته اند، انتظارش را کشیده اند و از علم برای داشتنش استفاده کرده اند، به ویژه هنگامی که خیلی زود و طبیعی بچه دار نشده اند. بدین ترتیب کودک به یک موضوع تبدیل شده که خودش به اهمیت جوانب مختلف آن واقف نیست. در پس کودک های بعضاً «لوس» جامعه ی ما که هم رایانه می خواهند و هم اسباب بازی های مختلف، هم لباس های مارک دار و هم موبایل آخرین مدل، موجودی نهفته است که در اغلب موارد تاب و طاقت توقعات روزافزون ما را ندارد.

تطابق کودک با جامعه ای که معیارش موفقیت شده و از الگوهایی تبعیت می کند که هم بسیار نافذند و هم به شدت متغیر، ممکن است سبب شود تا کودک دچار دلهره و اضطراب شود و با «بی تربیتی» واکنش نشان دهد و توان بیان فردیت و شخصیت خود را از دست دهد. جان کلام اینکه؛ به کودک می توان به دید برنامه آتی بشریت نگریست و بسیاری از فعالیت هایی که انجام می شود، خواه مثبت و خواه منفی، خواه سودمند و خواه مضر، به منظور تسلط بر این آینده است. البته اگر کمی ژرفانگر باشیم پی به این نکته می بریم که هم در گذشته و هم امروز در حال افتادن از دو طرف بام هستیم. در گذشته حقوق کودک رعایت نمی شد، به واسطه اینکه مهم تلقی نمی شد و امروز آن قدر کودکی مهم تلقی می شود که گویی بخش های  دیگر زندگی برای تکوین شخصیت فرد و اصلاح جامعه اهمیتی ندارند. شاید نگاه درست این باشد که به کودکی باید اهمیت ویژه داد و به نقش و جایگاه آن در آینده فرد و جامعه دوباره نگریست.

برای کودکی شاداب و سالم باید چه چیزهایی را بدانیم؟!

این سوال، پرتکرارترین سوال والدین است که به انحاء مختلف و در قالب های گوناگون مطرح می شود. در واقع دغدغه همه والدین است که کودک آن ها علاوه بر داشتن ویژگی های خاص و متمایز از دیگران!! شاداب و سالم باشد. اینکه ما چگونه می توانیم فرزندی را تربیت کنیم که به معنای دقیق کلمه “کودکی متعادل” باشد، نیازمند دانستن و به کار بستن موارد متعددی پیرامون جسم، روح و روان و ذهن کودک است و از قضاء همه ی این موارد به هم مرتبط هستند. یعنی اگر تمایل به داشتن فرزندی باهوش داریم – که بعید است کسی نداشته باشد! – تنها پرداختن به مواردی که موجبات رشد ذهنی کودک را فراهم می کند کافی نیست. گاهی اوقات رسیدگی به جسم و سلامت جسمی کودک از برای داشتن فرزندی تیزهوش از درجه اهمیت بالاتری  نسبت به کار مستقیم روی ذهن وی برخوردار است.

بسیاری از والدین هستند که فشارهای بسیار زیاد در آموزش کودکان را خسته می کنند و مدام نگران هستند که فرزند آن ها تن به آموزش نمی دهد، فرزند آن ها در هنگام آموختن سرحال نیست و هزار چیز دیگر. شاید یک پاسخ ساده این باشد که جدای از اصلاح روش های آموزشی، بگذارید کودک قدری استراحت کند! آیا می دانید که یک کودک زیر ۱۰ سال روزانه تا ۱۰ ساعت خواب نیاز دارد؟! بسیاری از اوقات نباید دنبال جواب های سخت برای سوال هایمان بگردیم، کافی است خودتان را جای کودک بگذارید و ببینید با این شرایط خود شما تن به آموختن می دهید؟

در این مطلب قصد پرداختن بیشتر به این موضوع را نداریم و از قضاء در مطالب بعدی بدون حاشیه پردازی سریع به سراغ اصل مطلب می رویم. قصد بر این است که در مورد یکی از مهم ترین زمان های روزانه هر کودک و البته هر انسان، یعنی خواب سلسله مطالبی نوشته شود.

اما خواب!

خواب یکی از پیچیده ترین پدیده هایی است که بشر تا امروز با آن روبرو بوده است. بسیاری از دانشمندان علوم تجربی و علوم انسانی هنوز که هنوز است پی به ماهیت آن نبرده اند و تحقیقات پیرامون آن هنوز ادامه دارد. با این وجود، این پدیده آنقدر برای ما عادی شده که سهم زیادی از توجه ما را از آن خود نکرده! تا به حال دقت کرده اید که انسان ها به صورت استاندارد بیش از یک سوم عمر خود را در خواب می گذرانند. بسیاری از ما، برای یک سفر چند روزه به شهری دیگر کلی تدارک می بینیم و راجع به جوانبش فکر می کنیم؛ اما آیا راجع به خواب هم چنین کرده ایم؟! این کار برای ما آنقدر عادی و روتین است که به اهمیتِ کمیّت و کیفیت آن توجه نمی کنیم و به همین دلیل استفاده مناسبی نه از خواب می بریم و نه از عواید حاصل از خواب خوش.

خواب فرآیندی فیزیولوژیک است که طی آن عملکردهای حیات عاطفی به شدت کاهش می یابد و عملکردهای حیات نباتی نیز کُند می شود. در واقع خواب فرآیندی بازدارنده و در عین حال فعال است که انسان از طریق به خواب رفتن به آن وارد می شود و با بیدار شدن از آن خارج می شود. پس با این وجود خواب؛ از سه مرحله اساسی تشکیل شده است: به خواب رفتن، خوابیدن و بیدار شدن. اما این فرآیند برای کودکان نیز همانند افراد بالغ است؟! یعنی در کمیت و کیفیت این مراحل کودکان نیز شبیه آدم بزرگ ها هستند؟ آیا خواب در رشد کودکان از جایگاهی ویژه برخوردار است؟ اگر اینطور است با مشکلات و اختلالات خواب چگونه باید برخورد کنیم؟

معرفی دوره “الگوریتم خواب در کودکان”

یکی از کارهایی که از این به بعد در از تولّد شکل خواهد گرفت، طراحی دوره هایی است که هدف آن ها توانمندسازی والدین است. دوره “الگوریتم خواب در کودکان” به نوعی اولین دوره از این مجموعه بوده که به صورت انحصاری در کانال تلگرام از تولّد برگزار خواهد شد. در این دوره به مباحثی همچون اهمیت، ضرورت و جایگاه خواب در رشد کودکان، بررسی الگوریتم خواب در کودکان، درمان Insomnia یا مرض بی خوابی در کودکان، درمان مشکلاتی خواب، کابوس، شب ادراری و . . . پرداخته خواهد شد.

با توجه به ماهیت فضای تلگرام سعی خواهد شد که بحث ها موجز بوده و به صورت مستمر و روزانه در اختیار عزیزان قرار گیرد. شما نیز می توانید هر گونه نظر یا پیشنهادی در این باره داشتید از طریق کامنت گذاشتن در زیر همین پست و یا مدیریت کانال با ما در میان بگذارید.