تقویت خلاقیت در کودکان؛ با چند تمرین ساده
تقویت خلاقیت در کودکان؛ با چند تمرین ساده

تقریباً بعیده پدر و مادری موجود باشند که نخواهند فرزندی، خلاق داشته باشند. این احساس از کجا می آید و چرا چنین چیزی برای والدین یک کودک تا این اندازه مهم می شود، جای خودش داستان بلندی دارد و الآن غرض پرداختن به اون نیست، اما توی این مطلب مقصود اینه که با چند روش خیلی ساده به دنبال پرورش و رشد خلاقیت توی کودکان باشیم. مثل هر کاری و نوشته ای، پیش از اینکه سراغ اصل مطلب برویم؛ خیلی کوتاه به چند تا تعریف از خلاقیت و نوآوری اشاره می شود و البته بعدش به سرعت سراغ راهکارها می ریم.

در مورد خلاقیت تعاریف بسیار متفاوتی وجود دارد؛ اما شاید یکی از وجوه اشتراک همه تعاریف، رسیدن به خلق و تولید چیزی اصیل، ارزشمند و نو باشد. البته شاید همیشه نیز منجر به تولید نباشد، همین که برای حل مسائل گوناگون راه حل های مختلفی بیابید، یعنی در این مسیر گام نهاده اید. حال هر چقدر راه حل هایی که می یابید، راه حل هایی باشند که پیش از این کمتر با آن ها روبرو شده اید، گام بلندتری در این مسیر برمی دارید. در نهایت باید بدانیم که خلاف تصور عمومی که خلاقیت را تنها حاصل هوش فرد می دانند، این موضوع نتیجه ی به کارگیری چند قوه است؛ هوش، پشتکار و توانایی تفکر متفاوت، مجموعاً به خلاقیت می انجامد و افراد بسیار کمی را می توان یافت که مثلاً بدون داشتن پشتکار و جد و جهد در یک موضوع به نتایج قابل توجهی دست یابند.

در اینجا تنها به این نکته بسنده می کنم که باز هم خلاف تصور عمومی خلاق بودن یک کودک نباید لزوماً منجر به تولید یک وسیله فیزیکی یا استفاده جالب از تکنولوژی شود. بسیاری از افراد بر این باورند که کودک خلاق یعنی کودکی که مثلاً ربات می سازد و یا قادر است باتری خورشیدی بسازد. حرف این است اگر هم اینچنین باشد – که هست – خلاقیت منحصر به این موارد نیست. یعنی ممکن است کودکی مثلاً در ادبیات و شعر و شاعری استعداد خاصی داشته باشد و از قضا قوه خلاقیت او در آنجا بروز و ظهور داشته باشد یا مثلاً کودک دیگری بسیار علاقه مند به علوم تجربی چون بدن انسان و حیوانات باشد و در آنجا راه حل هایی برای مسائل گوناگون بیابد که کودک ربات ساز! قادر به انجام آن ها نباشد. به هر حال با این مقدمه به سراغ روش ها و تمرینات ساده ای برای افزایش خلاقیت در کودکان می رویم.

خواهش ما این است که در انجام این موارد صبر و حوصله به خرج دهید تا ثمرات آن را بچشید.

khallaghiyyate-koodak

چند تمرین خیلی ساده برای رشد خلاقیت کودکان

۱. به کودکتان راه حل های مختلف ارائه دهید و از او نیز این را بخواهید

همیشه کودک خود را تشویق کنید تا به راه حل های بیشتری برای حل مسائل و مشکلات فکر کند. اجازه بدهید با شما مخالفت کند، زمانی که مشکلی را با موفقیت حل کردند، از آن ها بخواهید تا دوباره آن را حل کنند اما اگر می توانند این بار یک راه جدید برای آن پیدا کنند و یا از مسیری جدید و با همان راه حل مشکل را حل کنند. در یک کلام به کودکتان فرصت بدهید تا تفکری وسیع و واگرا از خود نشان بدهد و اصلاً از او نخواهید که شبیه به شما و نیاکانتان! درباره ی هر چیزی بیاندیشد. این یکی از بهترین و ساده ترین راه ها برای تقویت خلاقیت در کودکان است.

۲. سوالات کودک را بشنوید و به او ماهی ندهید؛ ماهیگیری یاد دهید!

شاید همه ما این ضرب المثل را شنیده باشیم که <<ماهیگیری یاد دادن، به ز ماهی دادن>> اما چون اینکار سخت تر است، انجامش نمی دهیم. خیلی وضح؛ سعی کنید اکثر اوقات کنجکاوی کودک خود را برانگیزید، سوالات او را بشنوید و او را به سوی یافتن پاسخ هدایت کنید. یعنی به جای اینکه پاسخ او را بدهید، کمک کنید تا خود او پاسخ را بیابد. برای کنجکاو شدن کودک نیاز نیست که در محیطی فوق العاده با وسایل بسیار عجیب و غریب قرار گیرد، حتی نیاز نیست وقت و هزینه زیادی صرف کنید، کافی است وقت و پولتان را در جای درست هزینه کنید.

اصولاً تغییر شرایط به رشد و پرورش خلاقیت کمک شایانی می کند. مثلاٌ زمانی که به مسافرت می روید یا در حال عبور از خیابان هستید، به گردش آخر هفته رفته اید، زمانی که در حال پخت کیک هستید و یا حتی زمانی که در حال تعمیر یکی از وسایل منزل هستید، اجازه بدهید که کودک با وسایل جدید آشنا شود تا می تواند بر روی آن ها تمرکز کرده و با آن ها وقت بگذراند. در چنین شرایطی هیچگاه آن ها را از ترس آسیب دیدن، کثیف شدن و . . . محدود نکنید. به عنوان مثال وقتی در پارک قدم می زنید شاید به کرات پیش بیاید که گنجشکی در نزدیکی شما به زمین بنشیند و یا با حشراتی مثل کفشدوزک روبرو شوید. آن ها را به کودک نشان بدهید و اجازه بدهید تا می تواند به آن نزدیک شود. طبیعی است که در چنین شرایطی کودک با سوالات بسیاری روبرو می شود. سوالاتی مثلِ “بابا گنجیشکا نفس می کشن؟”، “مامان کفشدوزک غذا هم میخوره؟”، “مامان حیوونا چی جوری به دنیا میان؟” و . . .

۳. در ازای بروز خلاقیت به کودکان جایزه ندهید

اگر شما هم جزو دسته افرادی هستید که خیال می کنید به کودکان برای بروز خلاقیتشان باید جایزه بدهید، سخت در اشتباهید؛ لااقل این کار در اکثر مواقع کار درستی نیست. مشوق ها و محرک ها معمولاً مانع پیشرفت کودک هستند و کیفیت پاسخ ها و انعظاف پذیری آن ها در فکر کردن را کاهش می دهد.

ساده شده این حرف این است که کودکان به صورت طبیعی تمایل به مهارت های خلاقانه دارند و شما تنها باید سعی کنید که این میل را توسعه دهید، نه اینکه با جایزه دادن بخواهید آن را تحریک کنید. حتی سعی کنید گرایش کودک را به سمتی که خود مایل به آن هستید با مشوق ها سوق دهید. مثلاً اگر شما از نواختن موسیقی لذت می برید ولی کودک شما عاشق نقاشی کردن و یا شناست، بگذارید این کارها که برای لذت بخش ترند را انجام دهد.

۴. قصه های ناتمام بگویید!

اینکه ما شروع کنیم از ابتدا تا انتهای یک قصه را برای کودک بخوانیم و بعد بگوییم “قصه ما به سر رسید، کلاغه به خونش نرسید!” کار جالبی برای رشد خلاقیت در کودک نیست. بسیاری از اوقات باید داستان هایتان را ناقص بگذارید و از کودک بخواهید که آن ها را تمام کند. این کار را در مورد غیر از داستان ها نیز انجام دهید. مثلاً نقاشی ای را تا نیمه بکشید و از کودک بخواهید آن را تمام کند. در جمع های خانوادگی زمان هایی را برای جمله سازی قرار دهید. این بازی بسیار ساده و در عین حال جالب است. بدین نحو که نفر اول یک کلمه بگوید، نفر بعدی کلمه ای به کلمه او اضافه کند و کار را تا جایی پیش ببرید تا به یک جمله جالب و یا حتی داستانی خلاقانه برسید. این بازی در عین سادگی کمک بسیار زیادی به کودک شما – و البته خود شما! – خواهد کرد.

۵. همیشه کودک را به یادگیری تشویق کنید

اینکه پدری هر شب از فرزند خود بپرسد امروز چه چیزی یاد گرفته ای، آن را برای من هم بگو؛ موجب می شود که کودک همیشه به فکر آموختن باشد و برای این کار وقت زیادی را اختصاص دهد. برای افزایش خلاقیت در کودکانتان آن ها را کتاب خواندن، شرکت کردن در کارهای هنری و . . . که همه نیز حالت سرگرمی دارند ترغیب کنید. فقط در نظر داشته باشید که کودک زمانی کتابخوان می شود که در آن خانه والدین کتاب بخوانند و با اصرار کاری از پیش نمی رود.

سعی کنید زمان تلویزیون دیدن و یا بازی های رایانه ای را نیز محدود کنید و مدام فضا را برای یادگیری و فعالیت های خلاقانه کودک مهیا کنید. تمرین و تکرار بازی ها، یادگیری نقاشی و خواندن هر کتابی که مورد علاقه تان است کودک را ترغیب به این کارها می کند اما یادمان باشد که کمتر تلویزیون دیدن کودک و یا بازی با موبایل، تبلت و ایکس باکس زمانی اتفاق می افتد که خود ما نیز مدیریتی صحیح روی این وسایل داشته باشیم و بتوانیم در استفاده از آن ها زیاده روی نکنیم.

۶. کاردستی ها بسیار موثرند

درست کردن کاردستی های متنوع و مختلف، تفکر و خلاقیت کودک را تقویت می کند. اسباب بازی هایی که به کودکان امکان درست کردن انواع کار دستی ها را می دهد ذهن خلاق کودک را تقویت کرده و حس سازندگی و خلق را در او پرورش می دهد.

۷. کمتر نگران کودک تان باشید!

به جای اینکه مدام به نتیجه فکر کنید، تأکیدتان روی پیشرفت کودک باشد. بسیاری از والدین توقع دارند بلافاصله پس از انجام هر کاری نتیجه آن را در کودکشان ببینند و اگر نبینند کلّی نگران خواهند شد! در حالی که باید سعی کنید دست از نگرانی درباره ی چیزهایی که کودکان کسب می کنند بردارید و همیشه از کودک درباره پیشرفت سوال کنید تا نتایج. سوالاتی مثل “لذت بردی مامان؟”، “تموم شد؟”، “نظرت درباره این کار چیه؟” و . . .

کودکان به طور طبیعی مبتکرانی با قدرت تخیل بسیار بالا هستند ولی خلاقت آن ها نیاز به حمایت والدین دارد، این حمایت اگر توأم با نگرانی مداوم شما در یادگیری کودک باشد تقریباً به جای زیادی نخواهد رسید چرا که در این مواقع معمولاً والدین رفتاری از خود بروز می دهند که نتیجه عکس دارد.

۸. مسیر جدید را به او نشان دهید

برای تقویت خلاقیت کودکتان، مسیرها و راه های متفاوت را با او تجربه کنید. به طور مثال لازم نیست همیشه از یک مسیر سر راست و تکراری به خانه بروید، به او توضیح دهید که این بار می خواهید از مسیری تازه به خانه برگردید. حتی بخواهید در انتخاب مسیر تازه به شما کمک کند، یا حدس بزند الآن کجایید و این مسیر به کجا ختم می شود. در این صورت هم تفکر کودک تقویت می شود و هم درمی یابد که باید برای رسیدن به هدف راه های مختلف را تجربه کند.

۹. چیستان های تفکر خلاق را یاد بگیرید

چیستان ها همیشه و همیشه روش خوبی برای رشد خلاقیت در هر سن و سالی هستند. سعی کنید آن ها را یاد بگیرید و در جای مناسب از آن ها استفاده کنید. تنها نکته ای که در استفاده از آن ها وجود دارد این است که نباید خیلی سریع پاسخ را به کودک بدهید، از او بخواهید مدام در مورد مسئله سوال بپرسد و شما با “آری”، “خیر” و یا پاسخ های دیگر او را راهنمایی کنید تا به پاسخ برسد. حتی گاهی لازم نیست کودک به پاسخ برسد، همین که حول یک موضوع فکر می کند برای فکر او خوب است.

برای این کار کتاب های زیادی نوشته شده که می توان از آن ها استفاده کرد، فقط باید دقت کرد متناسب با گروه سنی فرزند ما باشد.

۱۰. بیشتر در این باره مطالعه کنید

شاید در هر کاری هیچ چیز به اندازه مطالعه به شما کمک نکند. در این باره بیشتر بخوانید و دغدغه این را داشته باشید که کودک شما رشد کند. یادتان باشد هزینه ای که برای کودک و رشد فکری و روحی اون می کنید مانند هزینه ای که برای سلامت جسمانی کودک می کنید لازم و واجب است و البته نوعی سرمایه گذاری است که درجه اهمیت آن از سلامت جسمانی به هیچ وجه کمتر نسیت.

معمول اوقات چنین است که کودکان هم هوش، هم پشتکار و هم توانایی متفاوت اندیشیدن را دارند اما ممکن است در مسیر خلاقیت با موانعی روبرو شوند که خیلی زود این قوه در آن ها تضعیف شود. هر چه والدین در این مسیر دانش بیشتری داشته باشند، گام های محکم تری برای آن خواهند برداشت. ما در مطلبی دیگر سعی می کنیم به بخشی از این موانع بپردازیم.

نظرات

دیدگاه خود را ارسال نمایید