بیست و نهمین دوره نمایشگاه بین ­المللی کتاب تهران در حالی در شهر آفتاب آغاز به کار کرد که خیلی ­ها جمله ­ی دکتر قالیباف در سال گذشته را هنوز به یاد می ­آورند. روز پایانی نمایشگاه در سال گذشته شهردار تهران گفت: به طور قطع سال آینده نمایشگاه در مصلی تهران برگزار نخواهد شد و در محلی که شأنیت مردم و نمایشگاه کتاب حفظ شود، شاهد برپایی نمایشگاه خواهیم بود. (نقل به مضمون) اما آیا به واقع شهر آفتاب همان مکان است؟!

اگر هنوز به نمایشگاه کتاب تهران نرفته ­اید، توصیه می ­کنم حتماً این کار را بکنید، اما شاید دنبال کردن چند سطر پیش ­رو کمک شایانی برای استفاده هر چه بهتر شما از نمایشگاه بکند. پس به نکات زیر توجه کنید:

۱. یکی از بزرگترین مشکلات نمایشگاه امسال مسیر رسیدن به آن بود. یعنی اگر از جانمایی شهر آفتاب که در جنوبی­ ترین نقطه تهران است بگذریم و فرض کنیم با هزار زحمت به وسیله خودرو و یا مترو – آن هم با فشار زیاد جمعیت – خود را به آنجا رسانده­ ایم، تازه به مشکلی جدی به نام عدم فضاسازی برای انتقال بازدیدکنندگان تا نمایشگاه برمی ­خوریم. انصاف بر این است که افراد متولی تمام توان خود را برای انتقال بهتر مردم به نمایشگاه به کار برده­ اند، اما اتفاقی که در آنجا می ­افتد شاید در شأن مردم نباشد. چند صف بلند، در زیر نور مستقیم آفتاب برای سوار شدن به ون و اتوبوس­ هایی که شما را تا نزدیکی سالن ­های نمایشگاه می­ برند؛ در فضایی با برنامه ­ریزی ضعیف؛ خیلی خیلی جالب است! اوج ماجرا هم اینجاست که مردم خودشان باید صف تشکیل دهند و دقیقاً در همین نقطه شاید بتوان قشر فرهیخته، کتاب­خوان و کتاب بِخَرِ ایران را شناخت! پس لطفاً در این قسمت زیاد حرص نخورید؛ چون در مسیر بازگشت نیز با چنین منظره ­ای مواجه خواهید شد.

۲. دو روز نخست نمایشگاه کتاب تهران، سیستم ­های اطلاع ­رسانی به طرز حیرت ­آوری مدرن بود! به نحوی که باجه ­های اطلاع ­رسانی از آرشیو ذهنی­شان برای راهنمایی مردم استفاده می­کردند و کامپیتوری برای راهنمایی ­های دقیق­ تر وجود نداشت. البته این مشکل در روز جمعه رفع گردید، اما ظاهراً سیستم­ های کامپیوتری نیز خیلی مجهز نبودند، چرا که هنوز برای بسیاری از انتشاراتی ­ها آدرسی که داده می ­شد این بود: سالن ناشران عمومی! و این که کجای سالن، اصلاً مشخص نبود.

۳. سالن ناشران عمومی و البته سالن ناشران بین­ المللی بسیار زیبا بود و مشخص بود که برای ساختن آن در این فرصت کم، زحمت فراوانی کشیده شده است و اگر قرار بود همین دو سه بنای عظیم ملاک ارزیابی نمایشگاه قرار گیرد، حق بر این بود که باید به برگزارکنندگان نمایشگاه نمره قبولی داده می­ شد. ظاهر مسئله این طور بود که زیرساخت­های مناسبی برای این چند سالن در نظر گرفته شده و به طور قطع در سالیان آینده می­ توان توقع بهتر شدن ظاهر نمایشگاه را نیز داشت.

۴. در سالن ناشران عمومی مطابق با رسم چندین سال گذشته سعی شده بود که ناشران مهم و پرفروش کشور مکان­ نمایی بهتری نسبت به سایرین داشته باشند و در پرترددترین مسیر ممکنه قرار بگیرند و چون این مسیر در راهرو ورودی سالن اول بود، مشکلات زیادی را ایجاد کرده بود که به نظر می ­رسید شاید می­ شد تدبیر بهتری برای این موضوع کرد. چرا که مثلاً شما اگر به هرمس یا علمی- فرهنگی می­ رسیدید و قصد داشتید از آنجا جلوتر بروید قدری دچار مشکل می­ شدید و این در حالی بود که راهروهای دیگر نمایشگاه چنین تراکمی نداشتند و افرادی که ندانسته وارد این راهرو شده بودند مجبور بودند مسیر را طی کنند تا به جایی که مدنظرشان است، برسند.

۵. یکی از کارهایی که در دوره­ های قبلی نمایشگاه انجام می­ شد و بسیار هم مفید بود، نصب راهنمای غرفه ­ها در ابتدای هر راهرو بود که چون امسال این کار اتفاق نیفتاده بود بسیاری از ترافیک ایجاد شده در راهروها به علت سردرگمی افراد برای یافتن غرفه مورد نظرشان بود و همین موضوع خستگی را دوچندان می­کرد. پس یادتان باشد اگر شما هم به دنبال غرفه ­ای خاص بودید، پیش از حضور در نمایشگاه از مکان دقیق آن اطلاع حاصل کنید. البته چطور؛ نمی ­دانم! چون ظاهراً سایت نمایشگاه نیز دچار نقص اطلاعاتی در این زمینه است، لااقل تا این لحظه که می­ باشد!

۶. از نکاتِ دیگرِ قابل توجه نمایشگاه، قیمت کتاب­ها بود. مشکلی که چند سال است گریبان قشر کتاب­خوان را گرفته. شاید برایتان جالب باشد که رفتار بسیاری از افراد در کتاب خریدن تغییر کرده است. سابق بر این شما ابتدا جلد کتاب را می ­دیدید، بعد آن را برمی­ داشتید و فهرست و پشت جلد را نگاهی می ­انداختید و سپس یکی دو پارگراف از اواسط کتاب را می­خواندید و احیاناً در نهایت آن را می­ خریدید اما الآن وضع به گونه ­ای دیگر شده! شما پس از برداشتن کتاب سریعاً صفحه دوم و سوم کتاب را می ­آورید تا ابتدا قیمت آن را ببینید و باز احیاناً به طرز نامحسوسی کتاب را سر جای خود برمی­ گردانید و حتی فهرست را نیز نگاه نمی ­کنید که مبادا فریب شیطان را بخورید!

۷. بدترین جای نمایشگاه – به نظر بنده البته – سالن­ های کودک بود. جایی که با معماری گلخانه ­ای فضایی را برای کودک و همراهان او شکل می­ داد که احتمالاً از حضور در نمایشگاه خاطره خوشی برایشان ثبت نمی ­شد. تهویه بسیار نامناسب این سالن­ها باعث می­ شد که تقریباً از حدود ساعت ۱۱ به بعد تمامی افراد مجبور به خرید حداقل یک کتاب بشوند، چرا که باید خود را به طریقی باد می ­زدند و این یکی از صحنه ­های خنده ­دار و البته دردآور این ۴ سالن بود که همه افراد اعم از کودک و بزرگسال را در حال باد زدن خود می ­دیدید. این سالن­ ها به دلیل داشتن سقفی کوتاه و نبود تهویه مناسب علاوه بر گرمای بالا، رطوبت زیادی را هم در خود حفظ می­ کردند و بیچاره مسئولین غرفه ­ها!

۸. اگر زمان نماز ظهر و عصر در نمایشگاه بودید، جسارتاً پیشنهاد می ­کنم قید نماز اول وقت را بزنید چرا که اینجا هم یکی از بدهای نمایشگاه به نمایش گذاشته می­ شود. یک سالن بسیار تنگ با ورودی تنگ ­تر و با انبوهی از جمعیت، شکل بسیار نامناسبی از اجتماع انسانی را ساخته بود. یکی دیگر از کارکردهای این فضاها در نمایشگاه علاوه بر ادای فریضه نماز، استراحت برخی افراد در ساعات خلوت­ تر است که به نظر می­ رسید فضای تعبیه شده برای این­کار اصلاً چنین قابلیتی نداشت. هر چه در مورد تهویه سالن ­های کودک گفته شد را چند برابر کنید و خودتان تصور کنید در اینجا با ازدحام چندبرابری جمعیت؛ چه می ­گذشت.

۹. یکی از نکات جالب توجه نمایشگاه شلوغی بیش از حد آن بود تا آنجا که تقریباً هیچکس تصورش را هم نمی ­کرد با انتقال نمایشگاه به این مکان شاهد چنین جمعیتی باشیم. این موضوع را هم باید به فال نیک گرفت و هم البته از جهاتی جای بررسی بسیار دارد که چرا بسیاری از افراد که در طول سال با کتاب و میدان انقلاب میانه ­ای ندارند، برای خرید یک جلد رمان، حتماً در نمایشگاه حاضر می­ شوند. خلاصه کلام اینکه خودتان را برای شلوغی آماده کنید و تصور نکنید، حالا که نمایشگاه به اینجا منتقل شده، پس با جمعیت زیادی نیز مواجه نخواهید شد.

۱۰. اگر با خودرو شخصی به نمایشگاه می ­روید، شاید استفاده از مسیر اتوبان امام علی (ع) و گذر از کنار بهشت زهرا (س) برای رسیدن به نمایشگاه مسیر بهتری نسبت به اتوبان آزادگان و خلیج فارس باشد. این مسیر کمتر شناخته شده و معمولاً ترافیک بسیار کمتری دارد اما هر مسیری را انتخاب کردید، پس از رسیدن به پارکینگ حتماً با هر نشانه ­ای که شده در ذهنتان ثبت و ضبط کنید که وسیله­ تان را کجا پارک کرده­ اید، چرا که علائم برای راهنمایی شما بسیار ناقص­ اند و البته تعداد ماشین­ ها بسیار زیاد. بی ­اغراق باید گفت در آن پارکنیگی که بنده دیدم بیش از چندهزار ماشین جا می­ گرفت و چون علائم خاصی برای یافتن خودروها نبود، اگر در مسیر بازگشت و با خستگی تمام خودرویتان را پیدا نمی­ کردید، تازه متوجه می­شدید که واقعاً سال اول برگزاری نمایشگاه در شهر آفتاب است!

در پایان باید گفت که اگر قرار باشد انصاف رعایت شده باشد، باید به مدیریت شهری برای ساخت چنین فضایی در کمتر از یکسال تبریک گفت، اما این گله را داشت که شاید بهتر بود امسال نیز نمایشگاه در این مکان برگزار نشود. فضایی که زیرساخت­ های آن برای بهتر شدن کاملاً دیده می ­شود اما تا در شأن نمایشگاه کتاب و البته مردم عزیز ایران شدن، فاصله بسیار دارد.

اگر شما هم تجربه خاصی از حضور در نمایشگاه کتاب دارید، با خوانندگان “از تولّد” در میان بگذارید.