آیا کودک شما دائم لوازمش را گم می کند یا جا می گذارد و شما نگرانید که این نقص توجهش ناشی از بیش فعالی او باشد؟ اصلاً پزشکان به چه کودکی بیش فعال می گویند و برای درمان بیش فعالی چه روش ها و تکنیک هایی وجود دارد؟

روان شناسان و روان پزشکان به این راحتی ها کسی را بیش فعال نمی دانند و برای تشخیص بیش فعالی، ضوابط و چارچوب خاصی دارند و تنها زمانی این تشخیص را مطرح می کنند که کودک یا فرد بزرگسال تمام معیارهای مورد نیاز برای تشخیص این بیماری را داشته باشد. یکی از مهم ترین معیارها برای تشخیص بیش فعالی نیز این است که فرد در اثر بیماری دچارِ اختلال در روابط اجتماعی، شغلی، تحصیلی و زندگی روزمره اش باشد.

کودکانی که دچار اختلال در تمرکز و بیش فعال هستند، برخی عملکردهای مغزشان دچار اختلال است. برای مثال اغلب حافظه آنها قوی نیست و خیلی زود حواسشان پرت می شود. قادر به کنترل برخی رفتارهای خود نیستند و سرعت پردازش مفاهیم در مغز آنها پایین تر است. اگر فرزند شما دچار اختلال در تمرکز است، احتمالاً این ویژگی ها به نظرتان آشنا می آیند. اینگونه کودکان، در انجام تکالیف گوناگون، از جمله تکالیف مدرسه، با مشکل مواجه هستند و اغلب قادر به انجام کامل و دقیق کارهایی که از آنها خواسته می‌شود، نیستند. حتی اموری از قبیل تمیز کردن اتاقشان نیز برایشان مشکل است، البته این به معنای بی حالی و کسلی آنها نیست؛ اتفاقا برعکس، این گونه کودکان از انرژی فوق العاده ای برخوردارند و همین موضوع نیز یکی از دردسرهای والدین است.

درمان بیش فعالی

یکی از دلایل عدم تمرکز بیش فعال ها همین انرژی خیلی زیاد است. برای درمان آن ها نیز جدای از تجویزهای دارویی، تمرین های شناختی می توانند تا حد زیادی تغییرات دلخواه را در مغز و عملکردشان ایجاد کنند. یعنی اگر شما نیز با چنین مشکلی مواجه هستید؛ می‌توانید با تمرین و تلاش، علائم این مشکل را در فرزندتان کاهش دهید و به نزدیک شدن مغز او به حالت عادی کمک کنید.

اما اگر شما فرزندی دارید که در این حیطه ها دچار اختلال بارزی نیست و فقط گاهی فراموشکار و سر به هواست، احتمالاً مشکلش صرفاً حواس پرتی است، نه بیش فعالی. لازم نیست خیلی نگران شوید!

تمرینات و راهکارهایی برای افزایش تمرکز در کودکان

آرامش و تصورات مثبت، ترکیب تکنیک های ساده و آرامش بخش، مانند کشیدن نفس عمیق و تصور امور مثبت به ذهن کمک می‌کند توانایی اش برای یادگیری را افزایش دهد. ذهن ما از قابلیت های گوناگون و باور نکردنی برخوردار است. برای مثال تحقیقات نشان می دهند اگر شخصی در ذهن خود انجام تمرینات ورزشی را تصور کند، هنگام انجام آن تمرینات در عالم واقع، عملکرد بهتری خواهد داشت. این کار توسط قهرمانان المپیک به صورت مداوم انجام می شود و آنها پیش از انجام مسابقه، بارها و بارها آن را در ذهن خود مرور می کنند و مو به مو کارهای روز مسابقه را در ذهن خود؛ انجام می دهند.

برای کودکان بیش فعال نیز می توان از همین حربه استفاده کرد. آنها می‌توانند «تصور کنند» که در کلاس به صحبت های معلم توجه می کنند یا در حال انجام تکالیف خود هستند و در نتیجه این تصور، عملکرد واقعی آنها نیز در زندگی بهبود می یابد. شما نیز می توانید در این کار به فرزندتان کمک کنید. حتی خود نیز می توانید از این راه استفاده کنید و شاهد نتایج باور نکردنی آن باشید.

حالا این سوال مطرح می شود که برای کاهش میزان حواس پرتی و افزایش تمرکز کودک چه باید کرد؟

ما در ادامه ۱۴ تکنیک و راهکار را برای افزایش تمرکز کودکان آماده کرده ایم که می توانید آن را تا انتها بخوانید و شما نیز اگر نقطه نظری در این باره داشتید در همین مطلب نظر بگذارید. اما به راهکارها برسیم.

۱. به کودک برچسب بی توجهی نزنید!

اولین نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که هرگز به کودک این برچسب را نزنید که «تو عمداً توجه نمی کنی» یا «عمداً حرف های ما را نادیده می گیری. درجه هایی از حواس پرتی مربوط به کارکرد مغز کودکان است. آگاهی کودکان از محیط اطراف به مراتب کمتر از بزرگسالان است و در بچه هایی که با این مشکل روبرو هستند، آگاهی و توجه نسبت به محیط کمتر می شود.

به عنوان مثال وقتی کودکی هنگام عبور از خیابان، زیپ لباسش را می بندند، ممکن است دیگر قادر به تشخیص رفت و آمد خودروها نباشد، در حالی که این کار برای فرد بزرگسال مشکلی نیست. یک بزرگسال به تدریج یاد می گیرد که محرک های بی اهمیت را نادیده بگیرد و تمرکزش را روی یک موضوع حفظ کند اما این کار برای یک کودک ممکن است بسیار مشکل باشد.

۲. مدام تذکر ندهید!

حواستان باشد که تذکر لحظه به لحظه، جریمه بابت انجام ندادن یک تکلیف یا اشتباه انجام دادن آن به علت حواس پرتی و محروم کردن او از علایقش، در مورد کودکان بیش فعال نه تنها چاره ساز نیست، بلکه مشکل او را چندبرابر می کند، تا جایی که از تحصیل و مدرسه بیزار می شود.

۳. اجازه بدهید انرژی اش را تخلیه کند

اگر کودک زیاد جنب و جوش می کند و انرژی زیادی دارد، اول به او فرصت بازی بدهید تا آرام شود و مقداری از انرژی اش با بالا و پایین پریدن و قایم باشک بسوزد، بعد از او بخواهید کارش را انجام بدهد و پیش از پایان یافتن مقداری از تکالیف که مشخص کرده اید از جایش بلند نشود.

۴. بازی با اشکال

با مکعب های رنگی شکل های ساده ای به عنوان الگو بسازید و از فرزندتان بخواهید پس از مشاهده، مانند الگوی شما را بسازد. پس از چند بار موفقیت، در مراحل بعدی، از کودک بخواهید با دقت آن را مشاهده کند، سپس روی آن را بپوشانید و از کودک بخواهید آن را بسازد. هر قدر کودک با شما جلو آمد، شما هم جلو بروید و از الگوهای پیچیده تر استفاده کنید.

۵. تصاویر ناقص

در تست هوش وکسلر بخشی وجود دارد که در آن کارت هایی به کودک نشان داده می شود. در این کارت ها قسمتی از شکل ناقص است و کودک باید در زمانی محدود آن نقص را شناسایی کند. شما هم می توانید از این کار برای افزایش دقت فرزندتان استفاده کنید. یعنی از کارت هایی که تصویرشان ناقص است، استفاده کنید.

۶. عوامل محرک را حذف کنید

سعی کنید در مواردی که می خواهید کودک تمرکز بیشتری داشته باشد (مثل کلاس درس یا اتاقی که تکالیفش را انجام می دهد)، محیط را به گونه ای طراحی کنید که دارای کمترین عامل تحریک کننده برای کودک باشد. مثلاً تلویزیون، موبایل و . . . در آن نباشد. حتی تا می توانید صداهای محیطی مزاحم را هم حذف کنید.

۷. جدای از برچسب بی توجهی، هیچ برچسب منفی دیگری هم به او نزنید!

به کودک برچسب نزنید. منظور از برچسب زدن این است که به خاطر یک رفتار خاص، یک خصلت را به کودک نسبت دهید. وقتی به او برچسب «حواس پرت» یا «دست و پا چلفتی» می زنید؛ او از آن پس خودش را با آن مشخصه می شناسد و در بسیاری از موارد تصویر ذهنی ای که شما، از او برای خودش می سازید تا آخر عمر روی رفتار و شخصیتش اثر می گذارد و این برچسب ها بعد از مدتی باعث می شوند هم اطرافیان کودک و هم خودش به این باور برسند که با کودکی روبرو هستند که دارای این خصلت خاص و تغییرناپذیر است. بسیاری از ما قربانی برچسب های کودکی مان شده ایم. این اشتباه را در مورد کودکان خود تکرار نکنیم!

۸. به خاطر سپردن اشیاء و تصاویر

چند شیء نامرتبط مثل اسباب بازی های مختلف یا مانند آن را جلوی فرزندتان بچینید و به او فرصت دهید آنها را با دقت مشاهده کند. سپس اشیاء را بردارید و از او بخواهید آنها را نام ببرد. با توجه به ظرفیت حافظه ممکن است کودک ابتدا نام تعداد کمی از وسایل را به یاد آورد اما به تدریج با پیشرفت و تثبیت در هر مرحله می توان بر تعداد وسایل یا اشیاء افزود. این تمرینات را با استفاده از تصاویر نیز می توانید انجام دهید.

۹. در تصاویر چه می بینی؟!

با نشان دادن تصاویر ساده از مناظری که کودک به آنها علاقه دارد مثل مزرعه و باغ وحش به مدت چند ثانیه، از کودک بخواهید به سوالات شما درباره آن تصاویر پاسخ دهد. در مراحل بعدی وقتی که کودک به اندازه کافی در این کار ماهر شد، می توانید از تصاویر پیچیده تر استفاده کنید.

۱۰. بازی حافظه

سعی کنید از هر محیطی که خارج می شوید سوالاتی از آنجا داشته باشید که بپرسید! به خاطر آوردن وسایل داخل یک فروشگاه یا ویترین مغازه پس از چند دقیقه مشاهده و پرسش درباره رنگ و شکل لباس افراد در یک مهمانی می تواند باعث تقویت دقت و حافظه کودک شود.

۱۱. بازی سکه ها

این بازی را هم والدین دوست دارند هم کودکان. علت علاقه والدین این است که این بازی باعث بهبود حافظه کودک شده و توجه و تمرکز او را افزایش می دهد. کودکان نیز از ریتم تند بازی و سرگرم کننده بودن آن لذت می برند. برای شروع شما به چند سکه، یک جعبه کفش یا درب آن (برای پوشاندن سکه‌ها) و یک ساعت یا تایمر نیاز دارید. ابتدا ۵ عدد از سکه‌ها را انتخاب کنید (مثلا ۳ عدد ۲۰۰ تومانی و ۲ عدد ۱۰۰ تومانی)

بهتر است اندازه و رنگ سکه‌ها با هم متفاوت باشند. سپس آنها را به ترتیب دلخواه خود بر روی زمین بچینید. حال از فرزندتان بخواهید خوب به سکه‌ها نگاه کند و ترتیب آنها را به خاطر بسپارد. سپس با استفاده از جعبه کفش، روی سکه‌ها را بپوشانید و از فرزندتان بخواهید با استفاده از سکه‌های باقی مانده، آنچه را دیده است دوباره برای شما درست کند. در زمانی که کودک مشغول اجراست، شما زمان بگیرید. هر چه سرعت او در چیدن دوباره سکه‌ها بیشتر باشد، امتیاز او بیشتر خواهد بود. پس از اتمام کار او، جعبه کفش را از روی سکه‌های قبلی بردارید و با ترتیب سکه‌هایی که فرزندتان چیده است مقایسه کنید.

اگر ترتیب آنها غلط بود از او بخواهید دوباره سکه‌ها را بچیند. او باید آنقدر این کار را تکرار کند تا به نتیجه درست برسد. شما می توانید با تغییر چیدمان سکه‌ها به سلیقه خود، بازی را دشوارتر یا ساده‌تر کنید. همچنین می‌توانید از انواع گوناگون سکه استفاده کنید. باید بدانید در نظر گرفتن یک جایزه در افزایش انگیزه کودک بسیار موثر خواهد بود. با تکرار این بازی، به مرور متوجه افزایش تمرکز و حافظه فرزندتان خواهید شد.

۱۲. جدول ها و پازل های تصویری

شاید به نظر ساده بیایند، اما جدول ها و پازل های تصویری یکی از بهترین ابزارهای افزایش تمرکز کودکان بیش فعال هستند. جدول، ترتیب حروف و چینش صحیح آنها را به کودک آموزش می دهد، در حالی‌که پازل های تصویری که برای پیدا کردن هر تکه مناسب باید توجه و تمرکز زیادی به خرج داد، تمرکز و توجه کودک را افزایش می‌دهند.

۱۳. یگانگی ذهن و بدن

یک مثال ساده از این تکنیک این است که از فرزندتان بخواهید بر روی صندلی بنشیند و تکان نخورد. سپس خودتان مدت زمانی را که فرزندتان می‌تواند بدون تکان خوردن بر روی صندلی بنشیند ثبت کنید. نشستن بی حرکت کودک بر روی صندلی یک عمل فیزیکی است که به بدن او مربوط می‌شود. اما این سکون می‌تواند به مرور در ذهن و فعالیت‌های ذهنی او نیز تاثیرگذار باشد. با انجام این کار، ارتباطات عصبی مغز و بدن تقویت می‌شوند و خود کنترلی کودک افزایش می‌یابد. برای مشاهده نتایج این تکنیک، فرزندتان باید این تکنیک را چندین بار تکرار کند. مطلوب این است که هر بار مدت زمانی که فرزندتان بر روی صندلی می‌نشیند افزایش پیدا کند.

۱۴. بازی های فکری

بازی های فکری به افزایش دقت و توجه کودک کمک زیادی می کنند. این بازی ها معمولاً بسیار جذاب و مفرح هستند. به همین دلیل کودک برای بازی از خود اشتیاق زیادی نشان می دهد. در عین حال بدون اینکه متوجه باشد در حال تقویت حافظه خود است. بازی های فکری منجر به تقویت چرخه های تفکر در ذهن می شوند. در نتیجه به مرور عملکرد ذهن بهبود می یابد.

انواع گوناگون این بازی ها در بازار موجود هستند. فروشگاه های بازی و اندیشه یکی از بهترین مکان ها برای تهیه این بازی ها هستند. فقط هنگام انتخاب آنها باید به سن فرزندتان توجه داشته باشید. بازی‌هایی که برای کودک خیلی سخت باشند، نه تنها تاثیر مثبتی بر او ندارند، بلکه منجر به دلزدگی و ناامیدی او نیز می شوند. توجه داشته باشید که فرزند شما نمی تواند تمام این تمرینات را به تنهایی انجام دهد. برای اینکه فرزندتان از این تمرینات بیشترین بهره را ببرد، لازم است خود شما به عنوان یک راهنما همواره در کنار او حضور داشته باشید و در صورت لزوم به او کمک کنید.

این تمرینات نه تنها به تقویت قوای ذهنی فرزند شما کمک می‌کند، بلکه باعث بهبود روابط او با شما نیز می شود. انجام این تمرینات به بهبود شرایط فرزند شما کمک بسیاری می کند، اما این بدین معنا نیست که فرزند شما از مراجعه به یک متخصص بی نیاز شده است. لازم است چنین کودکانی همواره تحت نظر یک متخصص کودکان و یک روانشناس باشند. ممکن است برای کنترل وضعیت کودک داروهایی توسط متخصصان تجویز شود که مصرف آنها برای کودک ضروری باشد، اما در کل بدانید که میزان وقت و انرژی ای که شما برای کودکتان صرف می کنید، می توانید تأثیر به سزایی در حل بیماری بیش فعالی داشته باشد.

این مطلب برگرفته از مقاله ای با عنوان تمریناتی برای رفع حواس پرتی کودکان در سایت میگنا می باشد که با کمی دخل و تصرف منتشر شده است.

شما نیز اگر در این زمینه تجربه ای دارید و یا موردی به ذهنتان می رسد که می تواند به دیگران کمک کند در همین بخش نظر بگذارید.