کودکان به طور کلی از نظر خلق و خو و رفتار و عواطف با یکدیگر تفاوت هایی دارند. بخشی از این تفاوت ها ناشی از نحوه تربیت و پرورش، تأثیر محیط و اتفاقاتی است که برای آن ها رخ می دهد ولی بخش دیگر به سبب تفاوت هایی است که به صورت ذاتی در بدو تولد بین آنان وجود دارد.

به طور ذاتی و سرشتی، هر کودک خصوصیاتی دارد که ما در اینجا به آن مزاج کودک می گوییم. مادران ممکن است این اختلاف را حتی در دوران حاملگی هم حس کنند. بعضی از مادران باردار اظهار می کنند که جنین هیچ وقت اجازه ی استراحت را به ایشان نمی دهد و مثل یک فوتبالیست در شکم شان می دود و محکم لگد می زند و برعکس برخی از مادران از آرامش جنین خود حکایت می کنند که حتی گاهی آن ها را نگران می کند.

بعضی از نوزادان از بدو تولّد هیجانی ترند، بیش تر گریه می کنند و نیاز به جلب توجه بیشتری دارند. خواب و خوراک و اعمال دفعی آن ها نیز تابع آهنگ ثابتی نیست. مادر چنین نوزادی باید همواره مراقب و گوش به زنگ باشد و به او توجه داشته باشد؛ به طوری که ممکن است اظهار کند: این نوزاد هیچ وقت از توجه من راضی نمی شود. چنین نوزادی می تواند مادر را خسته و عصبی کند و مشخص است که نگهداری از چنین کودکی توانایی جسمی و روحی بیشتری را می طلبد.

مزاج کودکان از جنبه های مختلف با هم متفاوت است یعنی در موارد مختلف رفتارهای مختلفی از کودک مشاهده می شود که به طور خلاصه می توان چند مورد را به آن اشاره کرد:

۱. تفاوت در میزان فعالیت

فعالیت بعضی از بچه ها بیشتر است، برخی پرتحرک تر و واکنشی ترند و بعضی دیگر آرام و کم تحرک ترند.

۲. آهنگی نیاز متفاوت!

آهنگ نیازهای کودکان در زمینه های مختلف مثل گرسنگی، اجابت مزاج، خواب و بیداری با یکدیگر متفاوت است. دفعات نیاز به شیر در طول شبانه روز، دفعات اجابت مزاج و ساعات مورد نیاز برای خواب، در کودکان یکسان نیست. علاوه بر آن، در بعضی از کودکان این آهنگ ها از الگوی ثابتی پیروی نمی کند و در بعضی دیگر منظم است.

۳. اجتماعی یا غیراجتماعی

برخی کودکان اجتماعی ترند، تمایل زیادی به جمع دارند و به عوامل محیطی مثل غذا، افراد یا اسباب بازی ها تمایل بیشتری نشان می دهند. اما برخی دیگر در خود فرو رفته تر و آرام ترند.

۴. سازگاری با شرایط

گروهی از کودکان به سرعت با شرایط جدید سازگاری پیدا می کنند. به افراد، اشیاء و محیط های نو عادت می کنند و بی تابی نمی کنند ولی گروهی دیگر به تغییرات حساس هستند، واکنش منفی نشان می دهند و مدتی طول می کشد تا با وضعیت های جدید کنار بیایند.

۵. تفاوت در میزان انرژی

میزان انرژی کودکان نیز با هم تفاوت دارد و خلقیات مختلفی هم در آنان دیده می شود؛ گروهی شادتر و به هر لبخند واکنش نشان می دهند و بعضی ها نیز عبوسند.

۶. حساس بودن در برابر محرک ها

بعضی از کودکان بسیار حساسند و به کوچک ترین محرکی واکنش نشان می دهند و تقلا می کنند و می گریند ولی بعضی ها بی خیال ترند و فقط به محرک های شدید عکس العمل خاصی نشان می دهند. از این رو بعضی از نوزادان را به راحتی می توان استحمام کرد یا پوشک و لباسشان را عوض کرد ولی بعضی دیگر شدیداً عناد می ورزند و لگد می زنند. عکس العمل کودکان نسبت به سر و صدا نیز با هم تفاوت دارد.

۷. بغلی یا تدافعی

گروهی از نوزادان حالتی دوستانه دارند، زود صمیمی می شوند و گروهی دیگر حالت تدافعی به خود می گیرند و زود گریه می کنند. بعضی ها بغلی اند و برهی خود را سفت می کنند و خیلی خوششان نمی آیند به بغل کسی بروند.

۸. تمرکز در کار یا عدم تمرکز

بعضی ها حواس پرتند، هر عامل کوچکی حواس آن ها را پرت کرده و از کارشان باز می دارد ولی بعضی از کودکان وقتی به کاری مشغول می شوند با دقت آن را تا پایان ادامه می دهند.

لازم به ذکر است که این تفاوت ها جدا از نحوه تربیت، به طور ذاتی از بدو تولّد وجود دارد و تا سنین بالا هم ممکن است باقی بماند البته محیط و تربیت می تواند تغییراتی در آن ها ایجاد کند. فقط نکته ای که وجود دارد این است که بسیاری از این موارد طبیعی هستند و نباید خانواده ها را دچار تشویش کنند و مدام در حال مقایسه فرزند خود با دیگران باشند. سعی کنید کودکتان را همانگونه که هست بپذیرید و دوست داشته باشید و از آن به بعد آنچه که در تربیت بهتر کودک موثر است به او بیاموزید.

مطالب گفته شده از کتاب “زندگی روانی کودک تا یک سالگی” یا “کودک شیرخوار خود را بشناسیم” نوشته دکتر فرهاد شاملو می باشد که توسط نشر قطره به چاپ رسیده. البته این مطالب با اندکی تغییر و تلخیص آورده شده اند.

شما هم اگر فکر می کنید مواردی دیگری وجود دارد که در کودکان و نوزادان با یکدیگر تفاوت وجود دارد؛ در همین بخش نظر بگذارید تا دیگران هم استفاده کنند.