«پسر ۳ساله من اصلاً غذا نمیخورد، انگار با هوا زنده است!»
«وقتی با دخترم به پارک میرویم اصلاً تمایل ندارد با بچههای همسن و سال خودش بازی کند.»
«دخترم تمایل شدیدی دارد همهجا را به هم بریزد و هر وقت مانع او میشوم، آنقدر جیغ میزند که سردرد میگیرم.»
«پسر ۸سالهام نسبت به خرید کردن ولع شدیدی دارد و کافی است وارد یک فروشگاه بزرگ شویم، دیگر نمیفهمد چه کار دارد میکند!»؛
اینها و صدها سؤال دیگر فقط بخشی از سؤالاتی است که والدین روزانه با آنها روبهرو هستند؛ چالشهای متفاوت در سنین مختلف.
آیا از قبل فکر کردهایم؟!
هوشمندی انسان اقتضا میکند که پیش از مواجهه با مسائل و مشکلات، خودش را برای آنها آماده کند اما به دلایل نامعلومی ما تا عمیقاً با مشکلات درگیر نشویم، سعی در یادگیری نمیکنیم. در موضوع تربیت نیز این تأخیر در یادگیری وجود دارد و چهبسا بیش از سایر امور است. در این چند سال به کرات با خانوادههایی روبهرو شدهام که میگفتند ایکاش این حرفها را چند سال قبل میدانستیم! اما عجیب آنکه امروز نیز خودشان را برای چند سال آینده فرزندشان آماده نمیکنند. بدین معنا که اگر فرزندشان ۴ساله است، خودشان را برای ۷سالگیاش آماده نمیکنند؛ بهعنوان مثال نمیدانند که برای انتخاب مدرسه باید چه مواردی را مدنظر قرار دهند. همینطور اگر فرزند دومشان در راه است، توجه چندانی به چالشهای احتمالی با فرزند اول یا دومشان ندارند و فقط زمانی برای آموختن تلاش میکنند که کجخلقیهای فرزند اول را مشاهده میکنند! ظاهراً همیشه موضوعاتی با اولویت بالاتر برای دیدن، شنیدن و خواندن وجود دارد. خصوصاً این موضوع در مورد پدرها بسیار شدیدتر است!
خیلی صریح؛ لازم است در تربیت فرزند، حداقل ۳ سال از فرزندانمان جلوتر باشیم و در مورد چالشهای احتمالی آن بدانیم و گهگاهی ناظر به شرایط زندگیمان در موردش فکر کنیم، اما همینجا توجه به ۲ نکته بسیار ضروری است:
اول اینکه توجه به آینده و مسائل و مشکلاتش، به هیچ عنوان نباید ما را از امروز و زندگی کردن در زمان حال غافل کند؛ زندگی کردن و از زندگی لذت بردن، در کنار بچهها یاد گرفتن و بزرگ شدن و در اکنون زندگی کردن. اینکه از همین امروز شاد باشیم و در کنار بچهها تجربه کنیم، کیف کنیم و… .
دوم هم اینکه باور کنیم کتابها، جزوهها، کلاسها و پیجهای اینستاگرامی! وحی منزل نیستند که بهدنبال حل همه مسائلمان از داخل آنها باشیم. این یعنی در مواجهه با هر ماده خامی باید هوشمندانه و نقادانه برخورد کنیم اما بدانیم که حتماً برای تفکر و یادگیری، نیازمند آنها هستیم و از قضا کتابها، هنوز جزو غنیترین منابع یادگیری هستند و ظرفیت بسیار بالایی برای انتظامبخشی به ذهن و به تبع آن والدگری منسجم دارند.
والدگری؛ آگاهی و هوشمندی
روشن است که والدگری یعنی مواجهه با چالشها و تجربیات لحظهای و روزانه؛ یعنی تماشای فرزند ۲ سالهمان که برای نخستین بار با یک کاسه شیر و نی درون آن در حال نقاشی کردن روی مبل قهوهای رنگ است! یعنی مواجه شدن با حیرت فرزندمان وقتی برای نخستینبار با یک سوسک مرده روبهرو شده و میخواهد با آن بازی کند؛ یعنی تماشای حال و روز دختر ۸ سالهمان وقتی که ۲ روز است بهترین دوستش در مدرسه با او قهر کرده و ما تا پیش از این او را اینگونه ندیده بودیم؛ یعنی تماشای هر روز دعوای پسرهای ۵و ۳سالهمان بر سر یک مداد، یک توپ یا حتی یک تکه چوب ۳ سانتی! یعنی مواجهه در لحظه با این چالشها.
همه این موقعیتها نیازمند حداقل ۲ وجه متفاوت و در عین حال درهمتنیده از یادگیری هستند:
یکی آگاهی داشتن نسبت به زندگی، رشد، تربیت، انسان، کودک و… که از آن بهعنوان «بینش» یاد میکنیم و دیگری اطلاع از روشهای والدگری و فعالانه عمل کردن در هر موقعیت که ما از آن بهعنوان «دانش» یاد میکنیم. اینها یعنی ما بیش از هر چیزی در تربیت، با خودمان سر و کار داریم تا با بچههایمان! (در موردش در آینده خواهم نوشت.)
تربیت از جنس عمل است!
ماجرا وقتی پیچیدهتر میشود که قرار باشد آنچه یاد گرفتهایم را عملی کنیم؛ چرا که بدون عمل کردن، انگار هیچ اتفاقی نیفتاده است. تربیت از جنس عمل است و عمل کردن به دانستههایمان وقتی قرار باشد شب و روز و در هر حالت جسمی، روحی و روانی موردتوجه باشند، حتماً و حتماً باید آن دانستهها درونی شوند و بدون اغراق، کتابها اگر درست انتخاب شوند در یادگیری و درونی کردن آن دانستهها بسیار مؤثر هستند.
معرفی چند کتاب
این همه نوشتم تا به بهانه نمایشگاه مجازی کتاب تهران، چند کتاب مفید برای مطالعه معرفی کنم؛ کتابهایی که هر کدام به سطحی از دانش و بینش والدگری میپردازند و طبیعتاً معرفی چند کتاب از میان هزاران کتاب برای این موضوع بسیار سخت است!
بدون تعارف منبع/ منابعی که بتوان با خیال راحت به هر سطحی از مخاطب معرفی کرد وجود ندارد یا لااقل نگارنده این سطور کتاب/ کتابهایی را نمیشناسد که همه نیازهای بینشی و دانشی والدگری را در سنین مختلف پوشش دهد.
با توجه به اقتضائات این نوشته و مخاطبین احتمالی آن- که والدین درنظر گرفته شدهاند- چند کتاب معرفی میشود که مطالعه آنها نیازمند خوانش فعالانه و نقادانه است. در انتخاب این کتابها سعی شده نیازهای متفاوت و در عین حال کاربردی درنظر گرفته شوند و کتابها از یک همسویی نسبی برخوردار باشند اما شما لطفاً کماکان حین مطالعه، فعال باشید!
در ادامه این فهرست را با هم میخوانیم منتها توصیه میشود پیش از خرید، فهرست و چند صفحه ابتدایی هر کتاب را در نمایشگاه مجازی تورق کنیم و متناسب با نیازمان کتابها را تهیه کنیم:
۱. «تعلیم و تربیت در اسلام» اثر شهید مرتضی مطهری از انتشارات صدرا
۲. «ادب الهی-کتاب سوم: تربیت فرزند»اثر آیتالله مجتبی تهرانی از انتشارات مصابیحالهدی
۳. «تربیت دینی کودک» اثر محیالدین حائریشیرازی از نشر معارف
۴. «تربیت کودک» اثر علی صفاییحائری از انتشارات لیلهالقدر
۵. «باغبان و نجار» نوشته آلیسون گوپنیک با ترجمه مریم برومندی از نشر نو
۶. «والدین و تربیت فرزند» اثر هایم گینات با ترجمه فروزان گنجیزاده از انتشارات دات
۷. «کودک، خانواده، انسان» نوشته ادل فیبر و ایلین مزلیش با ترجمه گیتی ناصحی از نشر نی
۸. «توتوچان، دخترکی آن سوی پنجره» نوشته تتسوکو کورویاناگی با ترجمه سیمین محسنی از نشر نی
۹. «تربیت سالم در خانه» نوشته جین نیلسن با ترجمه محمد جواد فرشچی و ریحانه ایزدی از انتشارات سازوکار
۱۰. جلدهای ۲و ۴کتاب «من دیگر ما» نوشته محسن عباسی ولدی از انتشارات آیین فطرت
۱۱. «عشق برتر (راههای ایجاد محبت اهلبیت در کودکان و نوجوانان)» نوشته جواد محدثی از انتشارات بوستان کتاب
۱۲. «به بچهها گفتن، از بچهها شنیدن (۲جلدی)» نوشته آدل فابر و ایلین مازلیش با ترجمه فاطمه عباسیفر از انتشارات دایره
۱۳. «با من بازی کنید» نوشته انسیه برومندپور و هدی کاویانی از انتشارات قرآن و اهلبیت علیهمالسلام
۱۴. «بچههایمان به ما چه میآموزند؟» نوشته پیرو فروچی با ترجمه مهسا ملکمرزبان از نشر نی
۱۵. «خواهر، برادرهای سازگار» نوشته آدل فابر و ایلین مازلیش با ترجمه مژگان جهانگیر از انتشارات قطره
۱۶. «شادترین کودک محله» اثر هاروی کرپ با ترجمه طاهره یراقچی از انتشارات کتاب پنجره
امیدوارم از مطالعه آنها لذت و حداکثر بهره را ببرید.
ارادتمند – حمید کثیری
دیدگاه خود را ارسال نمایید